10.05.2024
5 Dakika
İzmir’de bulunan antik liman kenti Teos, çok ihtişamlı bir geçmişin hikayelerini fısıldar. Taş yolları, yüzyıllar içinde aşınmış antik surları ve tepede yükselen akropolü deniz ticareti, sanat ve felsefeyle büyüyüp gelişen bir medeniyetin tanıklarıdır. İnsan yapımı bu kalıntıların ortasında ise doğanın ve yaşam döngüsünün sessiz bir muhafızı dimdik durur: Anadolu ve Orta Asya mitolojisinin en köklü figürlerinden biri olan Umay Nine’nin adıyla anılan, yaklaşık 1.800 yaşında bir zeytin ağacı.
Kimi anlatılarda Umay Ana olarak da geçen Umay Nine, Türk mitolojisinde annelik, doğurganlık ve koruyuculuk gibi çok temel kavramların cisimleştirilmiş hali olduğundan, oldukça çarpıcı bir anlatıya sahiptir. Kadınları hamileliklerinde, çocukları da büyürken koruyup kollayan bu tanrıça, doğa ile insan arasındaki kutsal bağı temsil eder ve çeşitli kültürlerde ağaç, kuş, çiçek ve güneş sembolleriyle ifade bulur.
Türk mitolojisinde sık sık yüceltilen ağaçlar, annelik olgusuyla içe içe geçmiştir. Dünyanın her baharda kendini yenilemesine benzer şekilde, insanlarda yaşam döngüsü de kadınlar üzerinden sürdürülür. Dahası, zeytin ağaçları, gümüşi yeşil yaprakları ve zorlu çevre koşullarına dayanıklılıklarıyla yüzyıllardır barış, erdem ve uzun ömrün sembolü olmuştur. Dolayısıyla Umay Nine Ağacı’nın da göğe uzanan budaklı dalları ve zaman ötesi varlığıyla bu tabiatın ve bağın güçlü bir sembolüne dönüşmesi şaşırtıcı değildir. Kadim bir geçmişin izlerini taşıyan ve kuraklık, fırtına ve yakıcı güneş gibi koşulları atlatmış gövdesi, uzun bir dayanıklılık hikayesi anlatır. Üstelik tüm bunlara rağmen Umay Nine Ağacı bizi ve doğayı besleyip ayakta tutan meyvelerini her sene vermeyi sürdürür. Toprağın derinlerine inen güçlü kökleri, doğanın sonsuz gücüyle bağ kurarken dalları da gölgesinde soluklanıp huzur bulan nice neslin hikayelerini fısıldar.
"Umay" adına rastlanılan ilk anlatılar arasında Orhun Yazıtları ve Dîvânu Lugâti't-Türk gibi eski Türk metinleri bulunur ve bu metinler Umay’ın kültür içindeki önemini vurgularlar. Türk boylarının inanç sistemleri de bu anlatıyı güçlendirir. Örneğin, Sagaylar, Umay Nine'ye analık niteliği atfederken, diğer Türk toplulukları onun doğum sırasında kadınlara destek olduğuna inanırlar. Umay Nine günümüzde de önemini korur. Teos Örenyeri’ndeki zeytin ağacı, pek çok ziyaretçi için güçlü bir cesaret, destek ve huzur kaynağıdır. Kısacası, Umay Nine Ağacı, Umay Nine’nin temsil ettiği her şeyi; sarsılmaz anne sevgisini ve koruyuculuğunu somutlaştıran bir umut ışığıdır.
Umay ile doğa arasındaki bu bağlantının tek bir Umay Nine figürünün ötesine geçtiğini de belirtmek gerekir. Türk mitolojisindeki Umay anlatısında bir ikilik söz konusudur: Umay yaşamı ve iyiliği, Kara Umay ise ölümü ve karanlığı temsil eder. Bu, hayatın döngüsel doğasını, yani doğum ve ölümün, aynı madalyonun iki yüzü olduğu hakikatini de yansıtır. Aynı zamanda doğayı korumaktan sorumlu olduğumuzu bize açıkça hatırlatır: Yüzyıllardır süregelen insanlık tarihine tanık olmuş bu kadim anlatı ve onun sessiz temsilcisi, bize Doğa Ana'nın birer armağanıdır. Bu doğa harikalarını koruyarak gelecek nesillerin de onlar karşısında bizimle aynı hayranlık, merak ve güvenlik duygusunu deneyimleyebilmelerini garantileriz.
Keşfedilmeyi bekleyen bir hazine olan Teos Örenyeri’nde dimdik duran Umay Nine Ağacı, bu sonsuz döngünün dokunaklı bir hatırlatıcısıdır. Bir dayanıklılık sembolü, doğanın sarsılmaz gücünün bir kanıtı ve hikayelerini tarihe ve bölgenin kültürel dokusuna işleyen sayısız kuşağa tanıklık etmiş sessiz bir muhafızdır. Umay Nine Ağacı, zengin tarihini ve beslendiği mitolojiyi paylaşmak için ziyaretinizi bekliyor. Dallarının altında dururken tarihin ağırlığını, doğanın gücünü ve Tabiat Ana’nın sarsılmaz varlığını hissedebilirsiniz. Seyahatinizi planlamadan önce Turkish Museums YouTube kanalımızda Teos Örenyeri'nin tanıtım videosunu izleyebilir ve bu muhteşem zeytin ağacının yanı sıra sunduğu harikalar hakkında bilgi edinebilirsiniz.
