9.04.2023
5 Dakika
Evet, dünyanın önemli bir bölümünde her yıl iple çekilen o gün geldi. Bugün Paskalya Bayramı! Paskalya Bayramı dendiğinde pek çok insanın aklına yumurtaların ve tavşanların geldiğinden eminiz. Bu sebeple okuyacağınız bu blogun Paskalya ile ilgisini kurmakta zorlanabilirsiniz ama yanılıyorsunuz. Sizlere Paskalya Bayramı’nın kökeninden bahsettiğimizde eminiz ki Kapadokya kilise freskleri ile nasıl bir bağlantıya sahip olduğunu daha iyi anlayacaksınız.
Hristiyanlar tarafından kutlanan Paskalya ve ona kaynaklık eden Yahudi bayramı Pesah'ın tarihi aslında semavi dinlerin öncesine dek uzanır. Biz yine de bu bayramların tarihteki izlerini semavi dinler üzerinden takip edelim. Tevrat’ı oluşturan 5 kitaptan biri olan Mısır’dan Çıkış kitabında anlatıldığı üzere her ailede kurban edilmesi istenen ilk erkek çocuğun yerini kuzular alır ve bu gelişme her yıl Pesah Bayramı olarak kutlanmaya başlanır. Hristiyanlar içinse Hz. İsa’nın Pesah'tan hemen önce çarmıha gerilmesi bayramı önemli kılmıştır. Çünkü Hz. İsa’nın tıpkı Pesah kuzusu gibi insanların tüm günahlarını üzerine alan kurban olduğu düşünülür. Paskalya ile ilişkilendirilen bu sahneler, kiliselerin fresklerinde de sıkça tasvir edilir.
Kudüs merkezli bir dinin yayılmasında Anadolu’da yer alan Kapadokya’nın çok etkili olduğunu düşünmeyebilirsiniz ancak ilk Hristiyanlar baskıdan kaçabilmek ve özgürce ibadet edebilmek için yaşamlarını bu bölgede sürdürmüşlerdir. 4. yüzyılda Hristiyanlığın merkezi haline gelen bölgede 600’den fazla oyma kaya kilisesi inşa edilir ve birbirinden göz alıcı fresklerle süslenir.
Hazırsanız, bazıları Paskalya Bayramı’nı ortaya çıkaran olayları tasvir eden birbirinden güzel freskleri hangi Kapadokya kiliselerinde görebileceğinizi hep birlikte öğrenelim!
Göreme Açıkhava Müzesi’nde yer alan oyma kilise, 11. yüzyıl sonu ile 12. yüzyıl başına tarihlenir. Narteks kısmındaki küçük bir pencereden çok az ışık alması sebebiyle “Karanlık Kilise” olarak adlandırılan kilise, dillere destan fresklerinin güzelliğini bu sayede korumuştur. Kilise ve narteks, İncil ve Hz. İsa siklusunu içeren zengin süslemelere sahiptir. Tevrat’tan hikayeleri de içeren fresklerde Pesah Bayramı’nın başka bir önemli bayram olan Paskalya’ya nasıl ilham kaynağı olduğunu görmek mümkündür. “Deesis”, “Müjde”, “Beytüllahim'e Yolculuk”, “Doğum”, “Vaftiz”, “Başkalaşım”, “Kudüs'e Giriş”, “Son Akşam Yemeği”, “İhanet”, “Hz. İsa Çarmıhta”, “Hz. İsa'nın Cehenneme İnişi”, “Kadınlar Boş Mezar Başında”, “Hz. İsa'nın Göğe Çıkışı”, “İbrahim Peygamber'in Misafirperverliği” ve “Üç Yahudi Gencin Yakılması” tasvirleri kilisede yer alan sahnelerden bazılarıdır.
Göreme Açıkhava Müzesi’nde yer alan oyma kilise, bölgenin bilinen en eski kaya kilisesidir. Tonoz yüzeyinin ve duvarlarının üst bölümünü kaplayan freskleriyle ziyaretçilerini büyüleyen Tokalı Kilise, duvarlarının koyu mavi rengiyle bölgedeki diğer kiliselerden ayrılır. Hz. İsa’nın hayatı ve Tevrat’tan sahnelerin yer aldığı fresklerde hem Hristiyanlık tarihinin izlerini sürebilir hem de Pesah ile Paskalya’yı birbirine bağlayan noktaları keşfedebilirsiniz.
“Müjde”, “Ziyaret”, “Beytüllahim'e Yolculuk”, “Doğum”, “Masum Çocukların Katliamı”, “Mısır'a Kaçış”, “Vaftizci Yahya'nın Görevlendirilmesi”, “Hz. İsa'nın Vaftizci Yahya ile Buluşması”, “Vaftiz”, “Ekmeklerin ve Balıkların Çoğaltılması”, “Havarilerin Görevlendirilmesi”, “Kör Adamın İyileştirilmesi”, “Son Akşam Yemeği”, “İhanet”, “Hz. İsa Golgota Yolunda”, “Hz. İsa Çarmıhta”, “Hz. İsa'nın Çarmıhtan İndirilmesi”, “İsa'nın Gömülmesi”, “Hz. İsa'nın Cehenneme İnişi”, ve “Hz. İsa'nın Göğe Çıkışı” kilisenin fresklerinde görebileceğiniz sahnelerden bazılarıdır.
Göreme Açıkhava Müzesi’nde yer alan kilise, ismini duvarlarında bulunan fresklerden alır. Fresklerde, odağında dört kadının yer aldığı bir hikâye anlatılır. Kilisenin duvarlarında resmedilen bu dört kadın “günahkâr”dır ve her biri yılanların saldırısıyla cezalandırılır. Bu kadınları tasvir eden fresklerden ilki tahrip olduğu için tam olarak anlaşılamaz ama diğer kadınlar sırasıyla şu sebeplerle suçlu bulunmuştur: Çocuğunu emzirmeyen bir anne olmak, yalan söylemek ve itaat etmemek.
Yılanlı Kilise adını aldığı bu freskler haricinde Pesah ve Paskalya ile ilişkilendirilebilecek fresklere de ev sahipliği yapar. “Son Yargı”, “Kudüs'e Giriş”, “İsa'nın Göğe Yükselişi”, “Son Akşam Yemeği”, “Çarmıhta İsa” ve “Deesis” kilisede yer alan sahnelerden bazılardır.
Hem Hristiyanlık hem de sanat tarihinin izlerini sürebileceğiniz Göreme Açıkhava Müzesi’nde geçireceğiniz bir Paskalya tatili oldukça anlamlı ve farklı olabilir. UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Göreme Açıkhava Müzesi’nde doğanın tüm cömertliğiyle sunduğu derin vadiler ve peribacalarının yarattığı manzarayla taçlanan bir Paskalya Bayramı geçirmenizi dileriz.
