Ankara Augustus Tapınağı
ANKARA AUGUSTUS TAPINAĞI
Ankara’da Roma Dönemi’nin en önemli yapılarından biri olan Augustus-Roma Tapınağı, Galatia eyaletinin İmparator Augustus (MÖ 27-MS. 14) tarafından Roma İmparatorluğu’na katılmasından sonra, yeni eyalet merkezi olan Ankyra’da (Ankara) İmparator Augustus ve kentin yerel tanrıçası Roma’ya ithaf edilerek inşa edilmiştir.
Tapınak güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu, 36 x 54.82 m ölçüsünde, Korinth düzeninde, pseudo-dipteral planlı olup, yaklaşık 2 m yüksekliğinde sekiz basamakla çıkılan bir podyum üzerine oturtulmuştur. Tapınağı dar kenarlarında 8, uzun kenarlarında 15 adet sütun çevrelemekteydi. Ayrıca ön oda (pronaos) önünde 4, derin arka odasında (opisthodomos) iki duvar çıkıntısı arasında (in antis tarzında) 2 adet sütun yer almaktaydı. Bugün tapınağın güney ve güneydoğusunda yer alan temellerin büyük bir bölümü, belki hiç tamamlanamamış olan sütun dizisine (peristasis) ve platformun çevresindeki basamaklı kesime (krepidoma) ait temel duvarlarıdır.
Tapınak mimarisinin daha geç dönemlerde bazı değişikliklere uğradığı görülmektedir. Tapınak, 6. yüzyıl başlarında Bizanslılar tarafından kiliseye çevrilmiştir. Kiliseye dönüştürme sürecinde, kutsal odanın (cella) taban seviyesi tesviye edilmiş, cella ile opisthodomos arasındaki duvar kaldırılmış, tapınağın arka kısmına apsis eklenmiş ve cella’nın güneydoğu duvarına 3 büyük pencere açılmıştır.
1427-1428 yıllarında ise Hacı Bayram Camii, tapınağın kuzeybatı köşesine bağlantılı olarak inşa edilmiştir. Tapınak hakkında yazılmış ilk yazılı belgelerden, tapınağın opisthodomos kısmının arkasına eklenen eyvandan ve tapınak duvarlarına yazılan grafitiden, Hacı Bayram Camii’nin yapılmasından sonra tapınağın bir süre medrese olarak kullanıldığı da düşünülmektedir. Zaman içerisinde değişikliklere uğrayan cami ve hemen yanı başında bulunan türbe halen başkentin en önemli ibadet yerlerinden birini teşkil etmektedir. Hacı Bayram Camii’nin de üzerine inşa edildiği bu tepe, bin yıllar boyunca kutsal alan ve ibadet mekânı olarak kullanılmıştır.
1834 yılında cella’nın kuzeybatı duvarının büyük bir bölümü tahrip edilmiş olmasına karşın, pronaos, büyük kapı, cella ile tapınak günümüze kadar büyük oranda korunabilmiştir.
YAZITLAR KRALİÇESİ (ANKARA AUGUSTUS TAPINAĞI YAZITLARI)
Roma İmparatoru Augustus’un (MÖ. 27- MS. 14) ölümünden sonra “Res Gestae Divi Augusti” (Tanrılaşmış Augustus’un Yaptığı İşler) yazıtı Ankara Augustus-Roma Tapınağı’nın duvarlarına iki dilde ve kırmızı boyalı olarak yazılmıştır. Latince olan yazıt, yapının anta duvarlarının pronaos’a (ön oda) bakan yüzlerine, Eski Yunanca yazıt ise tapınağın güneydoğu cella (kutsal bölüm) duvarının dışa bakan yüzüne yazılmış ve günümüze değin gelmiştir. “Tanrılaşmış Augustus’un Yaptığı İşler” adını taşıyan bu kitabenin diğer iki kopyasına ait parçalar da yine Anadolu’da ele geçmiştir.
Yapının anta duvarlarından kuzeybatı anta duvarı ucunda imparator rahipleri ve rahiplikleri sırasında yaptıkları işleri anlatan Rahip Listesi, güneybatı anta duvarı ucunda ise biraz daha geç bir dönemden bir rahip ile ilgili kısa bir yazıt yer alır.
Augustus’un başardığı işleri anlatan bu çift dilli yazıt, Ankara’daki tapınakta günümüze değin ayakta kalmıştır ve dünya tarihi açısından büyük değer taşımaktadır. Roma’daki kaybolan orijinal yazıtın korunmuş tek tam kopyası olmasının yanı sıra; Roma devrini anlatan en değerli belgelerden birisi olması ile arkeolojik açıdan da özel bir öneme sahiptir.
Yazıtla ilgili ilk olarak 1800’lü yıllarda W.J. Hamilton, C. Humman, O. Puchstein, T. Mommsen çalışmışlardır. Tarihçi ve dil bilimci T. Mommsen yazıtı “Yazıtlar Kraliçesi” olarak adlandırmıştır.
