Denizli Laodikeia Örenyeri

DENİZLİ LAODİKEİA ÖREN YERİ

LAODIKEIA ANTİK KENTİ

Denizli İli, Merkezefendi ve Pamukkale İlçeleri sınırları içinde Eskihisar, Bozburun, Goncalı ve yer alan Laodikeia Antik Kenti’nde 2003 yılından bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Pamukkale Üniversitesi adına Bakanlar Kurulu Kararlı olarak kazı ve restore çalışmalarını Prof. Dr. Celal Şimşek yürütmektedir.

Laodikeia’da, 12 ay üzerinden yapılan kurumsal kazı ve araştırmalar sonunda kent yerleşiminin MÖ 5500 yılından itibaren başladığı ve MS 7. yy. başında meydana gelen büyük depreme kadar devam ettiği ortaya konmuştur. Buna göre antik kentin ilk ismi Rhoas, daha sonra Diospolis (Zeus Kenti), Helenistik Dönem’de MÖ 3. yy. ortalarından itibaren ise Seleukoslar Kralı II. Antiokhos’un eşi Laodike’den dolayı Laodikeia adını almıştır. Bölgenin MS 1206’da tam Türkleşmesi ile isim Lâdik olmuştur. Ovanın ortasında yer alan göl ve su kaynaklarının zenginliğinden dolayı Lâdik ismi Denizli’ye dönüşmüştür.

Laodikeia’nın en parlak zamanı MS 1-3. yy’lar, ikinci parlak dönemi ise MS 4-6. yy’lar arasındadır. Anadolu’nun 7 kilisesinden birine sahip olan kent, erken Bizans Dönemi’nde metropollük seviyesinde dini bir merkez haline gelmiştir. MS 4. yy. itibariyle Laodikeia Hıristiyanların haç merkezi olmuştur.

Kentin en önemli gelir kaynağı yolların kavşak noktasında olması nedeniyle ticarettir. Bunun da başında tekstil ticareti gelir. Kentte dünyaya ün salan Laodikeia kumaşları her kesime hitap edecek şekilde üretilmiş olup bu kalitesinden dolayı İmparator Diokletianus’un MS 301 yılında yayınladığı fiyat fermanına bile dâhil edilmiştir. Fransa’nın Lyon kentinde ele geçen ve Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenen bir mezar taşında “Burada Laodikeia kumaşlarını satan tüccar Julius Veracundus yatmaktadır” yazması marka ve tanınırlığın denizaşırı ülkelerde bile nasıl olduğunu anlatması bakımından önemlidir. Diğer taraftan mermer, hububat ve canlı hayvan ticareti de kente önemli gelirler sağlamıştır. Laodikeia’da antik Dönem’de faal bir bankerlik sistemi söz konusudur. İncil’de kentin zenginliğinden ve altınlarından söz edilmesi de bunun göstergesidir. Özellikle MS 4. yy. başlarında Hıristiyanlığın serbest bırakılmasına bağlı olarak, Laodikeia İlk Yedi Kilise’den birine sahip olarak Metropollük seviyesine yükseltilmiştir.

Laodikeia antik kentinde Kuzey Tiyatrosu oturma basamakları üzerinde yer alan yazıtlar, bölge kentlerinin (Hierapolis, Kolossai, Attouda, Trapezopolis) oturma yerlerinin olduğunu, diğer taraftan kentin esnaf loncaları, ticaret erbapları ve tanınmış ailelerin de özel oturma yerlerinin olduğunu ortaya koymuştur. Bu özellikle antik Dönem’de bölge kentlerinin ticarette, markalaşmada, kalitede, yasalarda kuralların oluşturmasında zaman zaman toplandıklarını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla binlerce yıl önce ticarete dayalı birliklerin bir araya geldiklerini, bugünkü Avrupa Birliği Sisteminin ilk olarak bölgede kurulduğunu göstermesi bakımından önemlidir.

Kent, birbirini dik açılarla kesen ana caddeler ve ara sokaklardan oluşan, hippodamik (ızgara) planlı olarak düzenlenmiştir. Yaklaşık 5 km²’lik alana yayılan Laodikeia’nın önemli olan ve günümüze kadar gelebilen yapıları içinde; Anadolu’nun en büyük stadyumunu, 2 tiyatrosunu, 4 devasa hamam kompleksini, 5 agorasını (ticaret alışveriş alanı), 5 anıtsal kamu çeşmesini (nymphaeumunu), 4 ana giriş kapısını, meclis binasını (bouleuterionunu), tapınaklarını, kiliselerini ve anıtsal caddelerini sayabiliriz. Kentin dört tarafını ise nekropol (mezarlık) alanları çevirir.

Laodikeia’da yapılan kazı ve restore çalışmaları sonunda; Stadyum ve Suriye Caddesi’nin kazı ve restoreu, Kuzey Tiyatrosuna ulaşan ara sokak, A Evi ara sokakları, A Evi, Latrina (Umumi Tuvalet), Yeşillerin Jokey Kulübü Binası, Merkezi Agora, Merkezi Agora Anı Sütunu, Tapınak A’nın kazı ve restoreu tamamlanmıştır. Laodikeia Kilisesi’nin kazısı tamamlanarak üst koruma çatısı yapılmıştır. Merkezi Kilise, Kiliseli Peristilli Ev, B Nymphaeumu, İmparator S. Severus Nymphaeumu, C Yapısı’nın kazıları tamamlanmış ve restore çalışmaları halen devam etmektedir. Kuzey (Kutsal) Agora ve portiklerinde, Propylonlarında kazı ve restore çalışmaları bir arada yürütülmektedir.

Laodikeia, 15.04.2013 yılında 5823 referans no ile UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi içine alınmıştır.

2015 yılında dünyayı gezen ziyaretçilerin tarafından Tripadvisor web sayfasında belirttikleri beğeni ve yorumlar sonunda, Türkiye için Laodikeia Antik Kenti gezginler tarafından sektördeki en iyilerinden biri olarak takdir edilmiştir. Bu taktir kentteki kazı ve restore çalışmaları ile kentin dünyadaki tanınırlığına büyük katkı sağlayacaktır. Diğer taraftan 2016 yılında Laodikeia Kilisesi’nde yapılan kazı ve restore çalışmalarında yapılan titiz çalışmalar göz önüne alınarak Avrupa Birliği Europa Nostra jüri özel ödülü alınmıştır.

Laodikeia Antik Kenti kazıları 2008 yılından itibaren hiç kapanmadan 12 ay üzerinden sürdürülmekte olup bu yönüyle ülkemizde kurumsal kazı sisteminin tesis edildiği alanında çekirdekten yetişmiş uzmanların (Arkeologlar, Restoratörler, Mimarlar ve Taş Ustası vb.) çalıştığı önemli bir sistematik kazı alanıdır. Özellikle modern kazı evinde laboratuvarlar, kütüphane ve konferans salonu, yatakhaneleri ile yemekhanesinin yer aldığı kompleks bir yapı olup her türlü analizlerin yapıldığı harç analiz laboratuvarı, modern teknolojilerin (Georadar, Lazer Scanner, Total Station gibi) kullanıldığı bir kazıdır.

Laodikeia Antik Kenti kazıları, bölgede binlerce yıldan beri yaşanan yıkıcı depremlerin ve farklı dönemlere ait arkeolojik verilerin izlerini taşımakta olup bu yönüyle Arkeoloji Bölümü öğrencilerinin staj yaparak eğitim aldıkları bir alandır. Bu yönüyle ülkemizde ihtiyaç duyulan Arkeologlar ve Restoratörler yetiştirmekte önemli bir rol oynamaktadır.

Laodikeia antik kenti özellikle Pamukkale yolu üzerinde olması sebebiyle aktif bir turizm kenti olup hem dinsel hem de kültür turizmi için ülkemizde önemli bir yere sahiptir.