Nevşehir El Nazar Kilisesi

NEVŞEHİR GÖREME EL NAZAR KİLİSESİ

Nevşehir İli Göreme Kasabası’nın doğusunda, Göreme Açık Hava Müzesinin batısında yer alan ve Zemi vadisinde bulunmaktadır. Merkezi kubbe ve serbest harç plana sahip, üç apsisli bir kilisedir. Kilisenin resim süslemelerinde serbest haç planlı kilise mimari sanatına bağlı kalınmış, naosun dekoru, alışılmış olan arkaik sitilden, merkezi kubbeye göğe yükseliş sahnesi konulmak suretiyle ayrılmıştır. Resmedilen sahnelerin çoğunluğu önemli bayramlara ayrılmıştır. İsa ile ilgili sahnele güney duvarındadır. Çocukluk ve tutku(İsa’nın çile çektiği sahneler), kuzey kanatta diriliş, çarmıha gerilme, doğum sahnesi güney ve kuzey kanatta karşılıklı bulunmaktadır.

İsa’nın tapınağa takdim ediliş sahnesi güneydeki apsisin üstünde bulunmaktadır. Sahnenin sembolik değerine bağlı kalınarak oldukça önemli ve ayrıcalıklı bir yere yerleştirilmiştir. Transfiguration sahnesi de oldukça önemli bir yer alan apsisin karşısında batı duvarını işgal eder. Vaftiz sahnesi de batı kısma monte edilmiştir. Azizler bazen madalyonlar içinde sadece göğüslerinin üst kısımları ile, piskoposlar pandantiflerde kubbenin iç kısımlarındaki kemerlerde, peygamberler ve şehitler; kuzey duvarda kubbelerin kalan kısımlarında görülmektedir. Konstantin ile Helenebatı kanadında duvarların alt kısmında kilisenin dekorunu tamamlamıştır. Ana apsiste resimler kubbe kısmına doğru ancak korunabilmiştir. Bizans dönemi İstanbul sanatına uyulmuş, ikonoklast döneminden sonra, kubbedeki İsa’nın göğe çekiliş sahnesinin içindeki İsa’nın geleneksel kuralına bağlı kalınmıştır. Ancak, özellikle de Theotoks’a da yer ayrılmıştır. Orta eksende resimlerin büyük bir kısmı silinmiş, yarım dairede Allahın eli, Meryem ve çocuk İsa’yı kutsama şeklinde göstermektedir. Meryem ana, üzeri inci ve yarı kıymetli taşlardan bezenmiş ve Lyr’e benzeyen bir taht üzerine oturmuştur. Theotokos önünde küçük İsa’yı tutmaktadır. Bu sahne oldukça tahrip olmuştur. Theotokos sol dizinin üzerinde rulo tutar vaziyette görülmekte ve İsa’yı kutsamaktadır. Jerphanion’un çektiği fotoğraflarda tahtın sağında ve solunda bir küçük ağaç yer almaktadır. Ama bu sahne günümüze kadar gelememiştir. İsimleri silinmiş iki büyük melek profilden görülmekte(büyük ihtimalle Cebrail ve Mikail olması gerekir). Bu iki melek Theotokos’un büyüklüğünü temsil etmektedirler. Her iki melekte kral elbiseleri giymiş şekilde görülmektedirler. Meryemin yanındaki sahne kenarlardaki iki azizle tamamlanmıştır. Apsisin içindeki Theotoks ve azizleri 10. Yüzyıla tarihlenmektedir. Bu iki azizin kimliği hakkında bilgimiz yok. Yalnız kuzey kısımdaki büyük ihtimalle bir peygamberdir. Halbuki sağdaki sakalsız kişi Jerphanion’a göre lütuf dağıtan Ephrem, G.P. Shimenen göre ise, Etienne’dir.

Yanlara doğru düşen boyun atkısı eski resimlerdeki Piskoposların giydiği dar atkıları hatırlatmaktadır. Lütuf dağıtan din adamlarının özellikleri pek görülmez. Fakat onlar bir kitap tutar ve sağ eli ile de kutsama işaret yaparlar. Mihrabın iç kemer kısmında arka arkaya 11 madalyon içinde azizler sıralanmış ve üstte de bir haç bulunmaktadır. İki tanesinde kral elbisesi ve pek de iyi fark edemediğimiz bir taç görülmektedir. Güneydeki sakallı olan resim ile kuzeydeki sakalsız olan resimlerin Davut Peygamber ile Süleyman Peygambere ait olması gerektiği izlenimi vermektedir. Güney cephede bir figür oldukça iyi korunmuş üzerindeki bir yazıda da İshak Ezechiel ve Jonas yazıları görülmektedir. Güney apsisteki sahne oldukça parçalıdır. İsa iki melek arasında tapınma şeklinde tahtında oturmuş vaziyettedir. Haçlı haleli bir kısım ile antik giysiler içerisinde öne doğru eğilmiş bir vaziyette birkaç melek izleri farkedilebilmektedir. Kilisenin tarihlemesi resimler arkaik seriden ikonografik stilden hareketle 10. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.