Dünyanın İlk Uluslararası Barış Antlaşmasını Biliyor musunuz?

Dünya tarihinde eşitlik ilkesine dayanan en eski antlaşma, Kadeş Barış Antlaşması’dır. Antik dünyanın iki güçlü medeniyeti olan Hitit ve Mısır Uygarlıkları arasında mühürlenen bu antlaşmanın detaylarına gelin beraber göz atalım.

Hititler, Anadolu’da uzun süre hüküm sürmüş güçlü bir uygarlıktır. Böylesine büyük bir devleti yönetmek birçok devlet ve yönetim ile ilişki içinde olmayı gerektirir. Bu devletlerarası ilişkileri ise bugün çivi yazılı tabletler sayesinde öğrenebiliyoruz. Şüphesiz bu belgeler içinde en değerli olanlardan biri diplomasinin temel taşı olan Kadeş Barış Antlaşması’dır. 

MÖ 1274 yılında Mısır Firavunu II. Ramses ile Hitit Kralı II. Muvattalli arasında önemli bir ticaret merkezi olan Kadeş önünde büyük bir meydan savaşı yapılır. Ancak, savaştan sonra bu iki büyük güç, bölgedeki menfaatleri doğrultusunda anlaşmanın tek yol olduğu görüşünde birleşirler ve bu süreci Kadeş Barış Antlaşması ile sonuçlandırırlar. II. Muvattalli’nin ölümü nedeniyle antlaşma, yerine geçen III. Hattuşili tarafından mühürlenir. O dönemde dünyanın en büyük iki gücü arasındaki sonsuz kardeşliği ve eşitliği simgeleyen bu belge, ilk uluslararası barış antlaşması olarak tarihe geçer. Antlaşmanın içeriğinde her iki tarafı da eşit şartlarda etkileyecek maddeler bulunur. Herhangi bir ihtiyaç durumunda iki taraf da birbirinin yardımına gelecek ve destek olacaktır.

Bu belge ile ilgili bir diğer dikkat çeken detay ise dönemin Hitit kraliçesi Puduhepa tarafından da mühürlenmiş olmasıdır. Hitit Uygarlığı’nda kral ve kraliçenin rolleri ile ilgili bize değerli bilgiler veren bu antlaşma, çivi yazısıyla gümüş plakalar üzerine diploması dili olan Akadça olarak yazılır. Günümüzde bu gümüş plakalar bulunamamış olsa da kopyaları Hattuşa’da kil tablet olarak gün ışığına çıkarılmıştır. Mısır’da tapınak duvarlarında da kopyası bulunan bu belgede geçen maddelerden birinin çevirisi şöyledir:

 “İşte, Mısır ülkesinin kralı Büyük Kral Ramses, Hitit ülkesinin kralı Büyük Kral Hattuşili ile iyi barış ve iyi kardeşlik içindedir. İşte, Mısır ülkesinin kralı Büyük Kral Ramses’in çocukları da Hitit ülkesinin kralı Büyük Kral Hattuşili’nin çocukları ile sonsuza dek barış içinde ve kardeş olacaklar. Mısır ülkesi ile Hitit ülkesi de aramızdaki kardeşlik ve barış ilişkisine uygun olarak sonsuza dek barış içinde ve kardeş olacaklar!”

Antlaşmadan sonraki dönemlerde Hitit ve Mısır ilişkileri, daima barış ve dostluk temeli üzerine oturmuş ve bu şekilde de devam etmiştir.

Modern diplomasinin temeli olarak kabul edildiğinden ve diğer milletlere örnek olması açısından bu anlaşmanın bir kopyası da New York Birleşmiş Milletler Binası’nda yer alır. Belgenin Hattuşa (Boğazköy) kazılarında bulunan kil tablet versiyonunu bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde görebilir, böyle önemli bir geçmişe sahip olan bu eseri yakından inceleme şansına sahip olabilirsiniz.